'Doğru ve adaletli davranan kimse manasındadır. Kur'an'da Lokman ile ilgili bilgiler, aynı adı taşıyan surede onun iki defa ismen zikredilmesinden ve oğluna verdiği bazı öğütlerden bahsedilir. Alimlerin ekseriyeti onun peygamber değil, hikmet sahibi bir zat olduğu kanaatindedirler. Hikmet'in bir anlamı da Nazari ilimleri elde ettikten sonra kazanılan Ruhi olgunluk söz ve davranışlarda isabet melekesidir. Zemahşeri'nin keşşaf isimli tefsir kitabında Onun hikmetlerinden birini örnek olmak üzere olay nakledilmektedir.
Bir gün Hz.Davut peygamber, Hz. Lokman'dan bir koyun kesip en iyi yerinden iki parça et getirmesini istemiş, Hz Lokman da ona kestiği hayvanın dilini ve yüreğini getirmiştir. Birkaç gün geçince, Davut (a.s) bu defa hayvanların en kötü yerinden iki parça et getirmesini istemiş o yine dilini ve yüreğini getirmiştir. Hz Davud'un sebebini sorması üzerine Hz. Lokman şöyle demiştir; "O kişi iyi olursa bunlardan daha iyisi, kötü olursa yine bunlardan daha kötüsü olmaz" demiştir. Buna karşılık Cahiliye şiirinde ve kısas-ı enbiya başta olmak üzere bazı İslami kaynaklarda Lokman’a dair çeşitli rivayetler yer almakta ve bu rivayetlerdeki bilgilerin aynı adı taşıyan veya benzer niteliklere sahip farklı kişilere ait olduğu ve bunların birbirine karıştırıldığı ifade edilmektedir. Gerçekte biri Kur’an’da zikredilen ve kendisine hikmet verilmesi sebebiyle Lokman-ı -Hekim diye maruf olan, diğeri ise Arap şiirinde Lokman b. Ad olarak geçen iki kişinin mevcudiyeti yanında (Cevad Ali, I, 316-317) zaman içinde muhtelif kişilere ait çeşitli özellikler de bu isim etrafında toplanmıştır.
Hz.Lokman’ın Kur’an’da örnek bir şahsiyet olarak takdim edilmiştir. Hz Lokman’ın ne kadar yaşadığı konusunda farklı rivayetler vardır. Bu rivayetlere göre Lokman Allah’tan uzun ömür dilemiştir. Rivayetlere göre bin yıldan fazla yaşadığı nakledilmektedir. Hz. Hızır'dan sonra en çok yaşayan insan olarak nakledilmektedir. Lokman b. Ad hikmetli sözler söylemesiyle meşhur olduğundan Lokman'ül-Hakim diye de bilinir. İslami kaynaklarda İsrailoğullarından biri olarak da gösterilmektedir. Buna göre Lokman, Hz. Eyyub’un kız kardeşinin veya teyzesinin oğludur. Hz.Davud zamanına yetişip ondan ilim öğrenmiş, Davud peygamber oluncaya kadar fetva vermiş, sonra da onun yardımcısı olmuştur. Hz. Davud veya Hz. İsa ile Hz. Muhammed(s.a.v) arasında yaşadığı da öne sürülmektedir. Rivayete göre Hz.Lokman’dan nübüvvetle hikmetten birini seçmesi istenince hikmeti tercih etmiş, hilafet Davud’a verilmiş, Lokman da ona vezir olmuştur. (Kurtubi,17/60). Kur’an-ı Kerim’in Mekke’de nazil olan 31.suresi Lokman adını taşımaktadır. Fakat bu surede Lokman’ın kimliğine dair bilgi bulunmadığı gibi Ad kavminden ve onlara gönderilen Hud peygamberden bahseden diğer surelerde de onun adından söz edilmemektedir. Lokman suresinde (31/12-19). Lokman'a hikmet verildiği bildirilmekte ve oğluna hitaben iman, ibadet, ahlak ve görgü kurallarına dair öğütleri aktarılmaktadır. Lokman diğer özellikleri yanında hekimliğin atası olarak da tanınmış, onun bütün bitkilerin özünü bildiği söylenmiş ve kendisinden dertlere şifa olacak reçeteler ve formüller nakledilmiştir. Lokman’a nisbet edilen meseller çeşitli adlarla bir araya getirilmiştir.
Hz lokman'ın lokman suresinde oğluna öğütleri şöyle anlatılmaktadır: -Lokman oğluna öğüt vererek: Yavrucuğum! Allah'a Ortak koşma! Doğrusu şirk büyük bir zulümdür demişti. -Biz İnsana, ana-babasına iyi davranmasını tavsiye etmişizdir. Çünkü anası onu nice sıkıntılara katlanarak taşımıştır. Sütten ayrılması da iki yıl için de olur. (işte bunun için) önce bana, sonra da ana-babana şükret diye tavsiyede bulunmuşuzdur. Dönüş ancak banadır. -Eğer onlar seni, hakkında bilgin olmayan bir şeyi (körü körüne) bana ortak Koşman için zorlarlarsa, Onlara itaat etme. Onlarla dünyada iyi geçin. Bana yönelenlerin yoluna uy. Sonunda dönüşünüz ancak banadır. O zaman size yapmış olduklarınızı haber veririm.-(Lokman öğütlerine devamla şöyle demişti.) Yavrucuğum! Yaptığın iş (iyilik veya kötülük), bir hardal tanesi ağırlığında bile olsa ve bu, bir kayanın içinde veya göklerde yahut yerin derinliklerinde bulunsa, yine de Allah onu(senin karşına) getirir. Doğrusu Allah, en ince işleri görüp bilmektedir ve her şeyden haber dardır.-Yavrucuğum! namazı kıl, iyiliği emret, kötülükten vazgeçirmeye çalış başına gelenlere sabret. Doğrusu bunlar, azmedilmeye değer işlerdir. -Küçümseyerek insanlardan yüz çevirme ve yeryüzünde böbürlenerek yürüme. Zira Allah kendini beğenmiş övünüp duran kimseleri asla sevmez. - Yürüyüşünde Tabii ol, sesini alçalt, Unutma ki Seslerin en çirkini merkeplerin sesidir.(Lokman suresi13-19 ayetler)
Hikmet sahibi insan olabilmek dileğiyle.
YORUMLAR