Garipçiler diye tanımlanan garip akımının temsilcilerinden olan Orhan Veli ‘’ Bir garip Orhan Veli ‘’ diye tanımlanır. 13 Nisan 1914 de doğan yazar, 14 Kasım 1950 ölmüştür. Deneme,makale,şiir ve öykü yazarıdır. Tamamlanmış bir romanı olmasa da yazdığı söyleniyor.Tek sayı çıkarmış olduğu ‘’Küllük ‘’ İsimli dergide çalışma arkadaşları Abidin Dino ve Aladdin Hakgüder dir. Yaprak dergisin yirmi sekiz sayı çıkarmıştır.
Şiir dilini normal hayata taşıyan şair ilk önceleri çok yadırganmıştır. 1941de Garip seçkisi yayınlanır. Orhan Veli’ nin 24 şiiri, Oktay Rıfat’ın 21 şiiri ve önsözü Orhan Veli yazdı. Garip akımının başlangıcı ve İkinci yeni başlangıcı olarak edebiyat tarihine geçti.
‘’Hiçbir şeyden çekmedi dünyada
Nasırdan çektiği kadar ,Yazık oldu Süleyman efendiye ‘’ Diyerek yazdığı şiirde insandan geriye hiçbir şey kalmıyor diyerek de vurgusunu koyuyor. Kundurası vurmadığı zamanlar Allahın adını pek anmazdı Süleyman diye de ekliyor.
Lise yıllarında tiyatro yapan ve daha sonra tiyatroda oyunlarını türkçe diline çeviren Orhan Veli hayat ile doğrudan iç içe yaşayan ,kahvelere giden, sokaklarda insanlarla sürekli sohbet eden bir kimlikti. Naif,kibar,saygılı bir kimlik olan Orhan Veli sevgi dili her şeyin üstündedir diye de ekler.
Orhan Veli ve eserleri Garip, İşsizlik, Baharın Ettikleri, Yaprak. Birdenbire, Vazgeçemediğim,Lafontaine Masalları,Yazılar Ve Konuşmalar,Dalgacı Mahmut,Nasrettin Hoca Hikayeleri,Bütün Yazıları,Çeviri Tiyatrolar,Mektuplar Anketler,Mülakatlar,Çevri Şiirler,Şiirde Aydınlık,Ben Orhan Veli,Dünyalar Vardır,Şairin İşi,Hoşgör Köftecisi,Yalnız Seni Arıyorum,Sakın Şaşırma,Bütün Şiiirler,Bütün Hikayeler,Saygılı Yosma.
Bir yer var anlatamıyorum şiiri ve İstanbulu dinliyorum gözlerim kapalı şiiri en çok beğenilen ve okunan şiirlerindendir.
Beni Bu Güzel Havalar Mahvetti şiirinde şair duygularını,şiiri,ekmeği hep bu güzel havalara yüklüyor,hatta böyle havalarda aşık olurum ben diye de ekliyor. Gözleri kapalı İstanbul'u dinleyen şair,şehrin kalbinin vuruşundan anlıyorum diyerek. Lodosu,denizi,kuşları,yolları,meyhaneleri şiirin içine yerleştirip bir İstanbul portesi çiziyor bize.
Ölünce kirlerimizden temizlenir,
Ölünce biz de iyi adam oluruz;
Şöhretmiş, kadınmış, para hırsıymış,
Hepsini unuturuz.... Şair hasta odasının pencersinden,kimsesizlikten dem vuruyor ve ekliyor. Ne gördük şu fani dünya da kötülükten gayrı,ölürüz diyemi korkuyoruz,ölünce biz de iyi adam oluruz,diyor. ''ölünce iyi adam olmak '' ne çok manidar bir cümle. Sağken kimse tarafından sevilmeyen,ötelenen,iteklenen ama ölünce nasıl bilirdiniz diye sorunca hoca,iyi bilirdik der gibi cümle şiirde yerini alıyor.
Şair Orhan Veli’nin bir çok şiiri bestelenmiş ve şarkı olarak okunmuştur.
Dedikodu Levent Yüksel,Gün Olur Lülfü Livaneli,Bedava Cem Karaca,Anlatamıyorum Hümeyra,Pireli Şiir Timur Selçuk,Pazar Akşamları Alpay tarafından söylenmiştir.
Gün Olur…
Gün olur başımı alır giderim, Denizden yeni çıkmış ağların kokusunda, Şu ada senin şu ada benim,Yelkovan kuşlarının peşi sıra.Gün olur başıma kadar mavi, başıma kadar güneş, Gün olur deli gibi…
Şair deniz, gitmek, martılar ve dünyanın telaşında olan kalemini şiirde koşturuyor. Şair 36 yaşında beyin kanamasından hayatını kaybettiği gün olur başımı alıp giderim dediği bu olsa gerek.
Anlatamıyorum şiiri bana göre şairin yaşam biçimini tanımlamak adına çok manidardır.
Anlatamıyorum,
Ağlasam sesimi duyar mısınız,
Mısralarımda; ,Dokunabilir misiniz,, Göz yaşlarıma, ellerinizle
Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel,, Kelimelerinse kifayetsiz olduğunu
Bu derde düşmeden önce., Bir yer var, biliyorum;, Her şeyi söylemek mümkün;
Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum; Anlatamıyorum...
Şiirde ağlamak, mısralarım da ağlasam duyar mısınız, dokunabilir misiniz gözyaşlarıma ellerinizle derken. Ona ağır gelen yaşam biçimi şiire döktüğünü ve üstelikte bunu anlatamadığını aktarıyor. Kelimelerin kıyafetsiz olduğunu yani çıplak, bu derde düşmeden önce bilmezdim diyor.Bir yer var her şeyi söylemek mümkün,epeyce yaklaşmışım duyuyorum ama anlatamıyorum. Şiirle bile tanımlayamadığı duygularının çıplaklığından bahsediyor.
Nurullah Ataç , Bir Garip Orhan Veli şiirlerini şöyle tanımlar. Şiirlerinin hepsi ayrı ayrı bir hikayedir ancak Orhan Veli bu hikayenin özünü alarak,bütün fazlalıklardan arındırarak,birkaç özlü sözle şiiri noktalayıverir. Uzun hikayelerin,her biri ayrı ayrı birer hayat olan hikayelerin fazlalıklardan arındırılarak şiire dönüşmesi ne güzeldir.Kalıplardan çıkarılmış,halkın anlayabileceği bir dille ‘ Garipcilik Akımı ‘’ başlatılmıştır ,diyor.
Yarım bıraktığı felsefe bölümünden bir şiir felsefecisi olarak çok genç yaşta kaybettiğimiz şairin öldüğünce diş fırçasına sarılı kağıt da son şiiri ‘’ Aşk Resmi Geçidi ‘’ isimli şiir bulunmuştur. Şair on kişiyi ayrı ayrı kimlikleriyle anlatıyor ve onların kişiliklerini şiirde tanımlıyor. Şairin en beğendiğim şiiri ile Orhan Veli’ yi anarak, rahmet dilemiş olayım. Her şey bedava, bedava yaşıyoruz, hava, su bedava. Peynir ekmek değil ama acı su bedava. Kelle fiyatına hürriyet, esirlik bedava. Kelle fiyatına hürriyet,esirlik bedava derken. İnsan hayatının hiç bir önemi olmadığından dem vurur ve esirlik bedava diye noktayı koyar. Orhan Veli insan hayatının değersizliğinden, hayat pahalılığından etkilenir. Ölçüsüz, serbest yazma akımına öncülük etmiş şairlerin en başındadır.Orhan Veli insan hayatının zorluklarını şiir diline dökerek,estetik bir dille bize sunuyor.
Bedava….
Bedava yaşıyoruz, bedava;
Hava bedava, bulut bedava;
Dere tepe bedava;
Yağmur çamur bedava;
Otomobillerin dışı,
Sinemaların kapısı,
Camekanlar bedava;
Peynir ekmek değil ama
Acı su bedava;
Kelle fiyatına hürriyet,
Esirlik bedava;
Bedava yaşıyoruz, bedava
YORUMLAR