Op.Dr.Akyıldız;Kalça kırığından korunmak için neler yapılmalı?

Kalça kırığı; kalça eklemini oluşturan uyluk kemiğinin yani femurun üst kısmının kırılmasıdır. Genellikle yaşlı hastalarda kemik erimesi (osteoporoz) gibi sebeplerle daha sık görülmekle birlikte, kalça kemiği üstüne düşme gibi düşük enerjili travmalarla, gençlerde ise trafik kazaları gibi daha yüksek enerjili travmalarla gerçekleşir. Yaşlılarda menopoz sonrası kemik erimesinin (osteoporoz) kadınlarda daha fazla oluşu nedeniyle daha sık görülür.

Kalça kırıklarının tanısı nasıl konulur?

Kalça kırığı sonrası en önemli bulgu, hastanın kırılan bacağı üzerine basamamasıdır. Kalça hareketleri çok ağrılıdır. Bacak dışa dönük ve kısadır. Kesin tanı çoğunlukla röntgen ile konur. Bazı ayrılmamış kırıklarda röntgen yeterli olmazsa tomografi veya magnetik rezonans gibi ek tetkikler gerekebilir.

Kalça kırıklarında tedavide amaç nedir?

Kalça kırıklarının tedavisinde amaç, hastayı yatağa bağlı kalmaktan biran önce kurtarmak ve kırık öncesi fonksiyonel durumuna en kısa zamanda geri döndürmektir. Yaşlı hastalar yatağa bağlı kaldıklarında metabolik dengeleri hızla bozulmakta ve daha önceden var olan diğer sistemik hastalıkları ağırlaşmaktadır. Hastalar kırık nedeni ile hareket edemedikleri için yatakta uzun süre kalmaya bağlı bası yaraları oluşabilir, bacak damarlarında kan pıhtılaşarak akciğere pıhtı atabilir (tromboemboli) veya akciğer ve idrar yolu enfeksiyonu gelişebilir. Tüm bunlar, hastanın hayatını riske sokan problemlerdir.

Bu nedenle yaşlı hastalarda kalça kırıklarının tedavisi için cerrahi tedavi yani ameliyat tercih edilmelidir. Her ne kadar bu hastaların anestezi alması genç hastalara göre daha riskli olsa da ameliyat edilmemesi durumunda gelişebilecek problemlerin hastanın hayatını daha fazla riske sokacağı unutulmamalıdır.

Bu tür ameliyatlar merkezimizde belden yapılan anesteziyle vücuda ek bir yük oluşturmadan hızlı ve başarılı bir şeklide yapılmaktadır.

Kalça kırıklarının tedavi yöntemleri nelerdir?

Kalça kırığı ameliyatlarının amacı hastayı olabildiğince çabuk mobilize etmektir. Ameliyat şekline hastanın yaşına ve sağlık durumuna, kırık tipine göre karar verilir. Kırığı kaynatmak ya da kalça protezi gibi iki seçenek vardır. Genç hastalarda ve kaynaması muhtemel kırıklarda çivi, vida ve plak kullanılarak yapılırken, yaşlı hastalarda ve öncesinde kalça kireçlenmesi olan hastalarda ise kalça protezi kullanılarak gerçekleştirilir. Bunun en önemli avantajı, ameliyat sonrası hastanın erken mobilizasyonudur.

Protez ameliyatlarında, kırık parça çıkarılarak kemik içerisine kalça protezi yerleştirilir. Kırığın tespit edildiği ameliyatlarda ise çeşitli plak-vidalar veya kemik içine konulan çiviler kullanılarak kırık parçalar birbirine tespit edilir ve kırığın kaynaması sağlanır. Protez yapılan hastalar ameliyatın ertesi günü ayağa kaldırılarak yürütülür. Çivi, plak gibi osteosentez malzemesi kullanılan hastalar 6-8 hafta koltuk değneği kullanılarak yürütülürler. Kaynama tamamlanınca koltuk değnekleri bırakılır.

Cerrahi tedavi sonrası karşılaşılan sorunlar neler olabilir?

Cerrahi tedavi sonrası karşılaşılan en önemli sorun; yaşlı hastaların ameliyat sonrası rehabilitasyona uyum sağlamamasıdır. Özellikle ameliyat öncesi mobilizasyonu fazla olmayan hastalarda bu durum daha fazla görülmektedir. Bazen hastalar ağrıyı tolere edemedikleri için ayağa kalkmaya korkmaktadırlar. Bu durumda, hasta yürümesi için cesaretlendirilmeli ve gerekirse hasta taburcu edildikten sonra evde fizyoterapist desteği alınmalıdır. Fizyoterapinin kalça kırığı tedavisinin çok önemli bir parçası olduğu unutulmamalıdır.

Ameliyat sonrası çok fazla ayağa kalkamayan hastalarda yatmaya bağlı bası yaraları gelişebilir. Bu yaraları önlemek için hastanın yatak içindeki pozisyonu sık sık değiştirilmeli ve bası yaralarını önlemeye yönelik özel havalı yataklar kullanılmalıdır.

Kalça ameliyatlarından sonra bacaklardaki damarlarda pıhtılaşma gelişmesi sık görülen bir sorundur. Bunu önlemek için ameliyat sonrası kan sulandırıcı ilaçlar kullanılmaktadır. Ancak bu problemi önlemenin en etkili yolu hastanın bir an önce ayağa kaldırılıp yürütülmesidir. Ek olarak varis çorapları kullanılır.

Kalça kırıklarından sonra görülen bir diğer problem de bilinç dağınıklığı ve ajitasyondur. Bu durum, kırık ve ameliyatın neden olduğu stres ve hastanın alışık olmadığı bir ortamda bulunması sonucu gelişir. Genellikle zaman içerisinde düzelir. En etkili tedavisi hastanın bir an önce taburcu edilip alışık olduğu ortama dönmesidir.

Görüldüğü gibi ameliyat sonrası karşılaşılan sorunları önlemenin en etkili yolu, ameliyatın en kısa sürede yapılması ve hastanın hemen ayağa kaldırılmasıdır.

Kalça kırığından korunmak için neler yapılmalı?

Kalça kırığından korunmak için kemiklerimizi daha güçlü tutmalı ve de kırığa sebep olabilecek düşme riskini azaltmalıyız. Daha güçlü kemikler için yeterli kalsiyum ve D vitamini alınmalı, kalça çevresi kasları kuvvetlendirmeli, alkol ve sigara bırakılmalı, düzenli kemik yoğunluk ölçümü yapılmalı, sonuçlara göre ilaç tedavisiyle destek olunmalıdır.

Ev içerisinde düşmeye sebep olabilecek eşya (halı, kapı eşikleri vb.) düzenlenmeli, ortam daha aydınlık olmalı, düzenli göz muayenesi yapılmalı, denge egzersizleriyle birlikte aceleci davranışlardan kaçınmalı ve de lüzum halinde değnek veya baston kullanılmalıdır.