100.YILINDA AKŞEHİR BATI CEPHESİ KARARGAHI MÜZESİ
Batı Cephesi Karargahı Müzesi Müdürü Sevcan Çavdar, gazetemize özel yapmış olduğu değerlendirmede müzenin tarihçesine yönelik bilgiler verirken aynı zamanda Kurtuluşa giden yolda Batı Cephesi Karargahının önemini anlattı.
23 Ağustos 2022 - 22:29
TARİHÇESİ:
Akşehir Batı Cephesi Karargah Müzesi ; Yemeniciler Çarşısı yerine 1904-1905 yıllarında, Belediye Başkanı Bostan Bey tarafından, belediye hizmet binası olarak yaptırılmıştır.
1965 yılına kadar belediye hizmet binası olarak kullanılan bina, yapılan onarımlar ve sergilemeyle 5 Temmuz 1966 günü “Atatürk ve Etnografya Müzesi” olarak ziyarete açılmıştır.
1981 yılı onarımı sonrasında ise; Atatürk ve burada görev yapan silah arkadaşlarına ait yazılı belge, fotoğraf ve bazı Etnografik eserlerle yeni bir düzenleme yapılmış,Büyük Taarruzun 59. yılı olan 24 Ağustos 1981 tarihinde de BATI CEPHESİ KARARGAHI MÜZESİ adıyla yeniden sergilemeye açılmıştır.
Müze 1988 ve 2001 yılları arasında onarım ve restorasyon geçirmiş, zemin kattaki sergi salonu, müdür odası, fotoğrafhane ve konferans salonu olarak bölünmüş, bugünkü modern durumuna kavuşturulmuştur.
Büyük Taarruz kararının verildiği Atatürk’ün çalışma odası kendi orijinal eşyaları ile döşenmiş, duvarlara da savaş planlarını gösteren orijinal haritalar asılmıştır. Diğer iki odada Atatürk’ün orijinal fotoğrafları ile Atatürk’ün el yazılarıyla yazdığı Nutuk’tan alıntılar ve Atatürk’e armağan edilen özel eşyalar görülebilir.
Taarruz odasının batısındaki oda Batı Cephesi Karargahı Komutanı İsmet Paşa’nın, doğusundaki oda ise Batı Cephesi Komutanlığı Kurmay Başkanı Asım GÜNDÜZ’ün çalışma odasıdır. İsmet İNÖNÜ’nün ayakta duran heykeli odasında sergilenmektedir. Bu odalar, o günlerdeki şekliyle düzenlenmiştir.
Tarihçesine böylece değinilen müzenin Büyük Taarruz’a hazırlık safhasından söz etmeden geçilebilir mi?
Sakarya Meydan Savaşı’nda ağır bir yenilgiye uğrayarak Afyon-Eskişehir’in doğusundaki mevzilere çekilen düşman, savunma kaygısına düşüp tahkimat işine girerek sonunda Afyon-Kütahya hattını iyice tahkim eder.
Bu durum üzerine, Alagöz Köyü’ndeki Batı Cephesi Komutanlığı Karargahı önce Polatlı’ya,Sivrihisar’a, Emirdağ’a , Çay’a ve buradan da 18 kasım 1921 de Akşehir’e nakledilir. Komutanlık Akşehir Belediye Binasına; Kurmay Albay 2. Başkanlığı bir hana, şubeler evlere, karargah askerleri de hanlara yerleştirilir.
Topçular Karabulut ve Ortaköy’de, Süvariler de Tuzlukçu, Erdoğdu, Gözpınarı ve Çakıllar Köyünde kalıyorlardı. Şehirdeki tüm arabacı dükkanları silah imalathanesine dönüştürüldü. Bu dükkanlarda süngüler yapılıyor, tüfekler tamir ediliyordu. Cephede düşmana karşı yalnız örtme –gözetleme birlikleri bırakılmıştır. Ordunun çoğunluğu ise geride eğitim ve eksiklikleri tamamlamakla uğraşıyordu. Batı Cephesi Komutanlığı bir yandan olası bir Yunan taarruzuna karşı tedbirler alırken, bir yandan da karşı taarruz için planlar hazırlıyordu.
Batı Cephesi Komutanlığı’nın hazırlıklarının tetkiki için 10 Aralık 1921’de Akşehir’e gelen Başkomutan Gazi Mustafa Kemal’e Batı Cephesi Komutanı Mirliva İsmet (İnönü) tarafından açıklamalarda bulunulur, eksikler bildirilir. Görüşme sonunda eldeki mevcudun ordu ihtiyacının yarısı kadar olduğuna, bu durumda taarruz edilemeyeceğine, hazırlıkların devam edilmesi gerektiğine karar verilir.
Her türlü hazırlıklar devam ederken, ordunun eğitimi sağlanır. 20 Ekim 1921’de Ankara’da Fransızlarla, 21 Ekim 1921’de Kars’ta Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Sovyet Cumhuriyetleri ile yapılan anlaşmalar ile bu devletlerin yardımları sağlanır.
Bu arada Başkomutanın Akşehir’e gelip gitmeleri devam ederken İtilaf Devletleri’yle anlaşma görüşmeleri de sürdürülür. Nihayet 28 Temmuz 1922 günü ordular arası bir futbol maçı bahanesiyle ordu ve kolordu komutanları Akşehir’e davet edilir. Amaç büyük taarruzun gününü tayin etmek, dış devletlere de durumu hissettirmemektir.
30 Temmuz’da Başkomutan Genel Kurmay Başkanı ve Batı Cephesi Komutanı ile birlikte taarruzun detayları; 1 Ağustos günü öğleden sonra Akşehir’e gelen Milli Savunma Bakanı Kazım Paşa ile Bakanlığın Taarruz’daki ikmal görevlileri görüşülerek belirlenir. Başkomutan taarruz emri ve son taarruz hazırlıklarını emrettikten sonra Ankara’ya döner.
Bunun üzerine Batı Cephesi Komutanı 9 Ağustos günü ordularına gizli taarruz emrini verir 13 Ağustostan itibaren Kolordu ve Tümenler taarruz planına göre kendi yığınak bölgelerine hareket ederler.
13 Ağustosta Genel Kurmay Başkanı, 20 Ağustosta Başkomutan, Tuz Gölü ve Konya üzerinden gizlice Akşehir’e gelirler. 20-21 Ağustos gecesi Genel Kurmay Başkanı ile Batı Cephesi Komutanı’nın da bulunduğu toplantıda, Başkomutan 1. Ve 2. Ordu Komutanlarına taarruz planını açıklayarak Batı Cephesi Komutanı’na da 26 Ağustos sabahı için taarruz emrini verir.
Başkomutan, 24 Ağustos 1922 günü herkesten önce uyanmış, giyinmiştir. Akşehir en heyecanlı gününü yaşıyordu. Bütün binaların damları, sokak başları Akşehirlilerle dolmuştu. Saat dörde geldiğinde Başkomutanlık, Genel Kurmay Başkanlığı ve Batı Cephesi Komutanlığı Karargah askerleri atlarına binmişlerdi. Gözyaşları ve dualar arasında taarruz için Akşehirliler tarafından cepheye uğurlanırlar.
Röportaj: Süleyman BADEMCİ
Akşehir Batı Cephesi Karargah Müzesi ; Yemeniciler Çarşısı yerine 1904-1905 yıllarında, Belediye Başkanı Bostan Bey tarafından, belediye hizmet binası olarak yaptırılmıştır.
1965 yılına kadar belediye hizmet binası olarak kullanılan bina, yapılan onarımlar ve sergilemeyle 5 Temmuz 1966 günü “Atatürk ve Etnografya Müzesi” olarak ziyarete açılmıştır.
1981 yılı onarımı sonrasında ise; Atatürk ve burada görev yapan silah arkadaşlarına ait yazılı belge, fotoğraf ve bazı Etnografik eserlerle yeni bir düzenleme yapılmış,Büyük Taarruzun 59. yılı olan 24 Ağustos 1981 tarihinde de BATI CEPHESİ KARARGAHI MÜZESİ adıyla yeniden sergilemeye açılmıştır.
Müze 1988 ve 2001 yılları arasında onarım ve restorasyon geçirmiş, zemin kattaki sergi salonu, müdür odası, fotoğrafhane ve konferans salonu olarak bölünmüş, bugünkü modern durumuna kavuşturulmuştur.
Büyük Taarruz kararının verildiği Atatürk’ün çalışma odası kendi orijinal eşyaları ile döşenmiş, duvarlara da savaş planlarını gösteren orijinal haritalar asılmıştır. Diğer iki odada Atatürk’ün orijinal fotoğrafları ile Atatürk’ün el yazılarıyla yazdığı Nutuk’tan alıntılar ve Atatürk’e armağan edilen özel eşyalar görülebilir.
Taarruz odasının batısındaki oda Batı Cephesi Karargahı Komutanı İsmet Paşa’nın, doğusundaki oda ise Batı Cephesi Komutanlığı Kurmay Başkanı Asım GÜNDÜZ’ün çalışma odasıdır. İsmet İNÖNÜ’nün ayakta duran heykeli odasında sergilenmektedir. Bu odalar, o günlerdeki şekliyle düzenlenmiştir.
Tarihçesine böylece değinilen müzenin Büyük Taarruz’a hazırlık safhasından söz etmeden geçilebilir mi?
Sakarya Meydan Savaşı’nda ağır bir yenilgiye uğrayarak Afyon-Eskişehir’in doğusundaki mevzilere çekilen düşman, savunma kaygısına düşüp tahkimat işine girerek sonunda Afyon-Kütahya hattını iyice tahkim eder.
Bu durum üzerine, Alagöz Köyü’ndeki Batı Cephesi Komutanlığı Karargahı önce Polatlı’ya,Sivrihisar’a, Emirdağ’a , Çay’a ve buradan da 18 kasım 1921 de Akşehir’e nakledilir. Komutanlık Akşehir Belediye Binasına; Kurmay Albay 2. Başkanlığı bir hana, şubeler evlere, karargah askerleri de hanlara yerleştirilir.
Topçular Karabulut ve Ortaköy’de, Süvariler de Tuzlukçu, Erdoğdu, Gözpınarı ve Çakıllar Köyünde kalıyorlardı. Şehirdeki tüm arabacı dükkanları silah imalathanesine dönüştürüldü. Bu dükkanlarda süngüler yapılıyor, tüfekler tamir ediliyordu. Cephede düşmana karşı yalnız örtme –gözetleme birlikleri bırakılmıştır. Ordunun çoğunluğu ise geride eğitim ve eksiklikleri tamamlamakla uğraşıyordu. Batı Cephesi Komutanlığı bir yandan olası bir Yunan taarruzuna karşı tedbirler alırken, bir yandan da karşı taarruz için planlar hazırlıyordu.
Batı Cephesi Komutanlığı’nın hazırlıklarının tetkiki için 10 Aralık 1921’de Akşehir’e gelen Başkomutan Gazi Mustafa Kemal’e Batı Cephesi Komutanı Mirliva İsmet (İnönü) tarafından açıklamalarda bulunulur, eksikler bildirilir. Görüşme sonunda eldeki mevcudun ordu ihtiyacının yarısı kadar olduğuna, bu durumda taarruz edilemeyeceğine, hazırlıkların devam edilmesi gerektiğine karar verilir.
Her türlü hazırlıklar devam ederken, ordunun eğitimi sağlanır. 20 Ekim 1921’de Ankara’da Fransızlarla, 21 Ekim 1921’de Kars’ta Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Sovyet Cumhuriyetleri ile yapılan anlaşmalar ile bu devletlerin yardımları sağlanır.
Bu arada Başkomutanın Akşehir’e gelip gitmeleri devam ederken İtilaf Devletleri’yle anlaşma görüşmeleri de sürdürülür. Nihayet 28 Temmuz 1922 günü ordular arası bir futbol maçı bahanesiyle ordu ve kolordu komutanları Akşehir’e davet edilir. Amaç büyük taarruzun gününü tayin etmek, dış devletlere de durumu hissettirmemektir.
30 Temmuz’da Başkomutan Genel Kurmay Başkanı ve Batı Cephesi Komutanı ile birlikte taarruzun detayları; 1 Ağustos günü öğleden sonra Akşehir’e gelen Milli Savunma Bakanı Kazım Paşa ile Bakanlığın Taarruz’daki ikmal görevlileri görüşülerek belirlenir. Başkomutan taarruz emri ve son taarruz hazırlıklarını emrettikten sonra Ankara’ya döner.
Bunun üzerine Batı Cephesi Komutanı 9 Ağustos günü ordularına gizli taarruz emrini verir 13 Ağustostan itibaren Kolordu ve Tümenler taarruz planına göre kendi yığınak bölgelerine hareket ederler.
13 Ağustosta Genel Kurmay Başkanı, 20 Ağustosta Başkomutan, Tuz Gölü ve Konya üzerinden gizlice Akşehir’e gelirler. 20-21 Ağustos gecesi Genel Kurmay Başkanı ile Batı Cephesi Komutanı’nın da bulunduğu toplantıda, Başkomutan 1. Ve 2. Ordu Komutanlarına taarruz planını açıklayarak Batı Cephesi Komutanı’na da 26 Ağustos sabahı için taarruz emrini verir.
Başkomutan, 24 Ağustos 1922 günü herkesten önce uyanmış, giyinmiştir. Akşehir en heyecanlı gününü yaşıyordu. Bütün binaların damları, sokak başları Akşehirlilerle dolmuştu. Saat dörde geldiğinde Başkomutanlık, Genel Kurmay Başkanlığı ve Batı Cephesi Komutanlığı Karargah askerleri atlarına binmişlerdi. Gözyaşları ve dualar arasında taarruz için Akşehirliler tarafından cepheye uğurlanırlar.
Röportaj: Süleyman BADEMCİ
YORUMLAR