GÜNCEL SORUNLAR - 3
ALZHEİMER HASTALARINDA GÖRÜLEN DÜŞÜNCE, TUTUM VE DAVRANIŞ ÖRNEKLERİ
Küçük, büyük, önemli, önemsiz gibi ayırımlar yapmadan ve her hastada her birinin görünmeyeceğini belirterek, sınıflandırmaya gerek duymadan Alzheimer lı hastalarda görülen düşünce, tutum ve davranışları özetlemeye çalıştık. Yine Alzheimer hastalığının gelişim evreleri olarak belirtilen birinci, ikinci, üçüncü aşamalarını gözetmeksizin hazırlamış bulunmaktayız. Çünkü şu davranış şu evrede görülür denilse bile kesin bir sınırlandırma yapılamamaktadır. Bu çalışma; birebir çalıştığımız hastalarda yaptığımız gözlemler, hasta yakınları ile yapılan görüşmeler ve klinik dosya bilgilerine dayanmakta olup orijinal özellik taşımaktadır. Alzheimer hastalarıyla çalışmayı kolaylaştırabilmek için düşündüğümüz bu çalışmanın, bilimsellik iddiası da yoktur. Alzheimer lı hastalar aşağıdaki düşünce, tutum ve davranışları gösterebilirler:
• İsimleri hatırlayamama, kişileri tanıyamama. Kardeşini, kendi çocuklarını tanıyamayabilir.
• Yön bulmada güçlük mekan ve zaman oryantasyonunda zorluk. Tuvalet yerine mutfağa gidebilirler. Nerede olduğunu bilememe. Gün ay ve yılı, doğum günü ve/veya evlilik yıl dönümünü hatırlayamama.
• Yeni bilgi kaydetmede güçlük, eskiyi daha iyi hatırlama. Adını söylemesine rağmen adı ile hitap ettiğinizde “Sen benim adımı nerden biliyorsun?” sorusu ile karşılaşabilirsiniz.
• Televizyon, cep telefonu, çamaşır, bulaşık makinesi vb. Modern araç gereçleri kullanamama. Defalarca anlatmanıza rağmen öğrenememe.
• Aynada kendisini tanıyamama, televizyonda gördüğü kişileri evin içinde olarak algılama, televizyon kapatılınca konukların gidip gitmediklerinden emin olamama.
• Islak zeminde olduğunu hissetme, suların aktığını düşünme
• Konsantrasyon eksikliği ve dalgınlık. Bir iş ya da konuya uzun süre odaklanamama. Elini ağzını sildiği peçetesini dürüp büküp yeme.
• Yoktan ses duyma, görüntü oluşturma, kendi kendine konuşma. Yıllar önce vefat eden kocasının eve gelip kendisi ile sohbet ettiğini, “Çocuklar sana iyi bakıyorlar mı, rahat mısın?” dediğini iddia edebilir.
• Kedi, köpek, böcek, karınca vb. hayvanlara karşı acıyan, koruyan, bakımına yönelik koruyucu davranışlar.
• Tatlılara düşkünlük.
• Yalnızlık ve terk edilme korkusu, yakınlarından ayrılmak istememe. Özellikle kurumsal yerlerde yakınlarından bir an bile ayrılmak istemeyebilirler, çünkü oraya bırakılma korkuları vardır.
• Karşıt görüş ve tutumlara, kendisine karşı çıkılmasına tepki, inatlaşma ve agresifleşme. Karşı çıkarak ses yükselterek, sert komutlar vererek sonuca ulaşmak mümkün değildir. Tam tersine daha çok inatlaşma ve tedirginlik yaşanmaktadır.
• Güzel sözler ve iltifatlardan, takdir edilmekten, onaylanmaktan hoşlanma. Bütün insanlarda görülen bu özellik, alzheimer hastalarında daha yoğun görülmektedir.
• Güven bunalımı yaşarlar. Güvendiği kişilerle olmaktan hoşlanma. Çocuklarının mallarına, parasına göz diktiklerini, herşeylerini elinden almaya çalıştıklarını iddia edebilirler.
• Halk müziği ve sanat müziği başta olmak üzere müzikten hoşlanma
• Bir konuşmaya başlayıp, uygun sözcük ve söz guruplarını getirememe, cümleyi tamamlayamama.
• Kendi değerini ifade etmeye yönelik konuşmalar. Geçmişte yaptığı işi, başarılarını defalarca, aynı sözcüklerle anlatma çabaları. “Komutanım beni çok severdi, özel şoförü idim. Ama ben askerlere hep iyi davrandım”
• Kızgınlık ve kırgınlıklarını kolayca terk etme. Çok ciddi bir tartışma geçiştirilebilirse, biraz sonra önceki tartışmadan eser kalmadığı görülecektir.
• Sürekli ilgi isteği ve hatta beklentisi. Sorularına cevap verilmesini isterler, kendileriyle yeterince ilgilenilmediğini düşünürler
• Sakinlik, dinginlik, sessizlik ve güvende olduklarını hissettikleri ortamları sevmek.
• Gizli konuşmaları kendileri hakkında dedi kodu yapma olarak algılayabilirler, dedikodudan rahatsız olurlar.
• Eşya ve her türden mallarının değerlendirilmesini yapamamak. İsteyene değerinin çok çok altında satmak veya para bile almamak.
• Kolay kandırılma ve her türden istismara açık olmak
• Sürekli gezinmeler. Bir yerlere gitme gereği duyma
• Alışılmış etkinliklere kolay uyum sağlamak. Alışılmamış yeni etkinliklerde şaşırma, şaşkınlık davranışları.
• Ölmüş olmalarına rağmen Anne babasının, eşinin hayatta olduklarına inanma
• Aşırı şüphecilik.
• Evine yabancılaşma, evinde olmadığını söyleme ve evine gitme isteği
• Mutsuzluk, bitkinlik kendini bırakmışlık, çaresizlik halleri
• Eşya ve paralarını kaybetme, çalınacağı korkuları
• Neyi nereye koyduklarının bilememe, aradığını bulamama, neyi nereye koymaları gerektiğini bilememe
• Yüksek ses, sert hareket ve gergin yüz ifadelerinden hoşlanmama, kolayca tedirgin olma, karşılık verme, huzursuzlanma
• Pirizleri elleri ile kontrol edebilirler, doğal gazı açık bırakabilirler, yol bulamadıkları için yangın merdivenini kullanabilirler. Pencereden çıkmayı deneyebilirler.
• İntihar düşünceleri geliştirebilirler. “Hiçbir şeyi hatırlamadığını, gereğinden çok yaşadığını, artık yaşamak istemediğini” düşünebilirler, yaşamına son vermek için fırsat arayabilirler.
• Uyku düzensizlikleri, gece uyanıp dolaşmalar
• İdrarlarını tutamayabilirler, altlarını batırabilirler. Bez kullanılması zorunlu hale gelebilir. Bu durumdan dolayı rahatsızlık duyarlar, bezlerin sıkça değiştirilmesi gerekebilir.
• Kolaylıkla suçlayıp iftira atabilirler.